Cây sài đất
Cây sài đất
Tên gọi: Cây sài đất hay còn được gọi là cây cúc nháp hoặc húng trám.
Họ: Cúc Asteraceae
Tên khoa học: Wedelia chinensis (Osbeck) Merr.
Mô tả cây
Cây sài đất được gọi là húng trám bởi vì khi nhai cây này thì có vị như rau húng, còn có mùi giống như mùi quả trám nên được gọi là húng trám.
Sài đất là một loại cây thân thảo, thân có màu xanh và có lá dính sát vào thân và mọc đối nhau. Trên mép của lá có những răng cưa nhỏ, có lông trên hai bề mặt của lá. Đây là loại cây mọc bò trên mặt đất, khi thân mọc lan tới đâu thì rễ cũng mọc tới đó để bám trên mặt đất.
Hoa của cây sài đất có màu vàng tươi và mọc thành từng cụm. Sài đất là loại cây mọc hoang, có nhiều ở các tỉnh phía Bắc nước ta. Cây mọc trên ruộng, đường, các khu đất trống.
Sài đất có thể bắt đầu thu hoạch để làm thuốc khi cây đang ra hoa. Chúng ta có thể làm thuốc từ tất cả bộ phận trên cây, có thể dùng tươi trực tiếp hoặc đem đi sao khô.
Cây sài đất
Thành phần hóa học
Trong Đông Y, Sài đất là một loại thảo dược có vị ngọt, hơi chua và có tính mát. Trong cây chứa các chất rất tốt cho sức khỏe như: caroten, tanin, saponin, silic, pectin, lignin…Và các hợp chất khác như: wedelolacton, dimethyl wedelolacton, nor wedelic acid…
Trong cây còn chứa khá nhiều tinh dầu, chất béo và muối vô cơ. Cây còn chứa một loại hợp chất saponin triterpen, giống với chất saponin ro có chứa ở nhân sâm…
Phân loại
Dựa vào các đặc điểm khác nhau, người ta chia sài đất ra thành 2 loại chính. Đó là cây sài đất hoa vàng và cây sài đất hoa trắng. Cây sài đất hoa vàng ta có thể thường xuyên bắt gặp trên đường vì cây có hoa màu vàng khá đẹp, thường dùng trồng làm cây cảnh bên đường.
Cây sài đất hoa trắng bao gồm các đặc điểm của cây sài đất nhưng có hoa màu trắng. Cây được sử dụng để chữa các bệnh rôm sảy, ngoài da hay dùng để thanh nhiệt cơ thể… Người ta có thể làm thuốc làm thuốc từ tất cả bộ phận trên cây, có thể dùng tươi trực tiếp hoặc đem đi sao khô.
Cách nhận biết cây sài đất
Chúng ta cần phân biệt sài đất với những loại cây thuộc họ Cúc gần giống nó để có thể sử dụng hiệu quả. Có rất nhiều loại cây có hình dáng gần giống với cây sài đất khiến mọi người hay bị nhầm lẫn.
Cây lỗ địa cúc
Đây là một loại cây cũng thuộc họ Cúc, có tên khoa học gọi là Wedelia Prostrata. Hình dáng của cây khá giống sài đất nhưng có phần lá ngắn hơn và phần hoa thì mỏng và có màu nhạt hơn cây sài đất.
Cây sài đất giả
Đây là loại cây thân thảo, có tên khoa học gọi là Lippa Nodiflora. Cây có cành gần giống hình vuông, trên thân cây được phủ bằng một lớp lông mỏng. Chúng ta có thể phân biệt loại cây này với sài đất vì hoa của cây này có màu xanh nhạt và lá có nhiều răng cưa hơn.
Tác dụng của cây sài đất
Tác dụng của cây sài đất trong Đông Y có rất nhiều, sài đất là một loại thảo dược có vị hơi chua, ngọt, mát, chữa được rất nhiều loại bệnh. Người ta thường dùng sài đất phổ biến trong việc chữa các bệnh như giảm sốt, giảm đau và kháng sinh.
Ngoài ra cây còn có tác dụng rất tốt trong việc chữa các bệnh như chữa rôm sảy ở trẻ em, ung thư vị môn, viêm tuyến vú, viêm bàng quang… Tác dụng trong việc phòng chống một số loại bệnh như sởi, bạch hầu…
Sài đất thuộc họ cúc nên hoa khá giống với các loại hoa cúc
Bài thuốc chữa bệnh từ cây sài đất
Người ta thường dùng cây sài đất chế biến thành thuốc để chữa các bệnh khác nhau. Sau đây là một số bài thuốc dân gian từ loại cây thảo dược này.
1. Hạ sốt
50g sài đất đem sao khô, sau đó đem giã nát và hòa cùng 350ml nước. Dùng uống trong ngày, còn thừa phần bã đem đắp vào lòng bàn chân. Làm cho đến khi hạ sốt cho cơ thể.
2. Chữa viêm cơ
Dùng kim ngân hoa, bồ công anh mỗi thứ 20g, 16g cam thảo đất cùng với sài đất 50g rồi đem sắc lấy nước uống. Uống trong ngày, còn phần lá sài đất đem đắp lên chỗ sưng.
3. Chữa viêm bàng quang
Dùng 20g mã đề, 20g bồ công anh, 16g cam thảo đất, 35g sài đất tươi đem tất cả nấu cùng 1000ml nước đến khi cạn cọn 350ml nước là được. Dùng nước đó uống sau bữa cơm trưa và tối.
4. Chữa sốt xuất huyết
Sài đất tươi 30g, kim ngân hoa 20g, lá sao đen 20g, củ sắn dây 20g, hoa hòe 16g, cam thảo đất 16g đem tất cả đun sôi với 1000ml. Đun tới khi cạn còn 200ml là được, sử dụng uống hàng ngày. Nếu bị sốt cao thì có thể bổ sung vào thang thuốc thêm 20g củ tóc tiên.
5. Chữa viêm tuyến vú
Dùng 20g kim ngân hoa, 20g bồ công anh, 20g thông thảo, 16g cam thảo đất và 50g sài đất đem đun sôi lấy nước. Uống nước trong ngày, uống chia làm 3 bữa.
6. Điều trị ung thư môn vị
Sài đất, bán chi cùng bạch hoa xà thiệt mỗi thứ 30g. Đem tất cả đi sắc lấy nước uống. Uống nước sắc trong ngày, chia làm 3 bữa để uống.
7. Chữa viêm chân răng
Sử dụng sài đất cùng 15g bán liên biên, 10g huyền sâm. Tất cả đem đi sắc với nước làm nước uống. Uống nhiều lần nước trong ngày.
8. Trị mụn, chàm, lở
Bạn dùng 30g sài đất cùng với 10g khúc khắc, 15g kim ngân hoa, sau đó thêm 16g cam thảo đất. Tất cả đem sắc lấy nước uống, uống trong ngày.
9. Cây sài đất tắm cho bé để trị rôm sảy
Cây sài đất có tắm cho trẻ sơ sinh để trị rôm sảy là một bài thuốc vô cùng an toàn và hiệu quả cho bé. Bởi trong sài đất không hề có độc và cây có tính mát, giúp giảm nóng trong người và giảm tình trạng rôm sảy ở bé. Lấy một nắm sài đất tươi đem vò nát cho vào nấu với nước để dùng làm nước tắm cho trẻ. Sau khi tắm với nước sài đất thì tắm lại cho bé bằng nước sạch rồi lau khô cơ thể. Sử dụng tắm thường xuyên cho bé để ngăn ngừa và làm giảm tình trạng rôm sảy.
10. Trẻ nhỏ bị ban độc, ban trái
Sử dụng cỏ nhọ nồi 4g, nhãn lòng 4g, bạc hà 4g, sài đất 6g, 3 con trùn hổ chế, 2g thạch cao. Tất cả đem nấu cùng 600ml nước đến khi cạn còn 200ml là được. Uống trong ngày, chia ra làm ba bữa uống.
11. Trị ho ra máu, ho gà, huyết áp cao
Tùy theo tình trạng bệnh, lấy từ 15 – 30g sài đất khô đem đun sôi làm nước uống. Uống nhiều lần trong ngày, liên tục trong vòng 3 ngày.
12. Ngăn ngừa sởi hay bạch hầu
Tùy theo tình trạng bệnh, lấy từ 15 – 30g sài đất khô đem đun sôi làm nước uống. Uống nhiều lần trong ngày, liên tục trong vòng 3 ngày.
13. Chữa viêm phổi, viêm amidan
Sử dụng sài đất khô khoảng 20g, đem đun sôi cùng 3 bát nước đến khi cạn còn 1 bát là dùng được. Uống nước trong ngày đến khi tình trạng ổn định.
14. Điều trị viêm gan, vàng da
Sử dụng 10g sài đất khô, 10g nhân trần, 5g kim ngân hóa. Tất cả đem sắc lấy nước uống, uống nhiều lần trong ngày.
15. Điều trị cảm cúm
Lấy 30g kim ngân hoa, kinh giới 3g, sài đất 3g, mạn kinh 2g, tía tô 3g, 3g cam thảo đất và 3g lá gừng. Đem tất cả đun sôi cùng 3 bát nước đến khi cạn còn 1 bát là được. Đem nước chia làm 2 lần uống trong ngày.
16. Chữa khạc ra máu
Tử chu thảo 15g, trắc bách diệp 15g, bách hợp 10g, sài đất 30g. Đem tất cả sắc với nước, uống thành nhiều lần trong ngày.
17. Giúp tiêu độc, thanh nhiệt
Lấy khoảng 100 – 200g sài đất ăn như rau sống. Nên ăn kết hợp rau với thịt hoặc cá để làm mát, thanh nhiệt cho cơ thể.
18. Trị viêm nhiễm ngoài da
Sử dụng 20 – 30g sài đất đem giã nát, sau đó đắp lên vùng cơ thể bị viêm như viêm quầng, viêm tuyến vú, viêm tấy, viêm răng… Không sử dụng cho những người đang bị mưng mủ hoặc áp xe.
19. Điều trị viêm da cơ địa
Cam thảo 16g, 12g ké đầu ngựa, 15g kim ngân hoa, 30g sài đất đem đun sôi với 500ml nước. Đun sôi cho tới khi cạn còn khoảng 200ml nước là được, dùng để làm nước uống trong ngày. Hoặc có thể dùng bài thuốc: Sử dụng 30g sài đất đun cùng với 10g khúc khắc, bồ công anh 20g và thêm 15g kim ngân hoa. Đun sôi cho tới khi cạn còn khoảng 200ml nước là được, dùng để làm nước uống trong ngày.
Cách trồng và chế biến cây sài đất
Cách trồng và chế biến cây sài đất này khá dễ dàng. Chúng ta nên trồng và chế biến sài đất theo cách dưới đây:
Cách trồng cây sài đất
Loại cây này dễ sống và dễ chăm sóc. Bạn chỉ cần cắt một đoạn thân cây sau đó đem chôn đoạn thân cây đó xuống đất. Nên nhớ là bạn chỉ cần chôn 2 phần thân cây xuống đất là được. Nếu đoạn thân nào có rễ thì càng tốt vì chúng sẽ phát triển nhanh hơn.
Bạn có thể thu hoạch cây sau khoảng 30 ngày, khi cây đang mọc hoa. Khi thu hoạch thì thu hoạch phần thân và để lại rễ và phần thân gần rễ để cho cây mọc tiếp. Bạn có thể thu hoạch cây có chất lượng tốt nhất vào khoảng tháng 4, 5 vì lúc đó là thời kỳ cây đang ra hoa.
Cách chế biến cây sài đất
Người ta thường dùng lá, thân, hoa của cây sài đất để làm thuốc. Bạn có thể sử dụng cả sài đất khô và tươi, tuy nhiên sử dụng sài đất tươi sẽ mang lại hiệu quả cao hơn. Nếu bạn sử dụng sài đất khô thì đem cây về, sau đó phơi khô, phơi đến khi bẻ cành cảm thấy khô giòn là có thể dùng được.
Lưu ý khi sử dụng cây sài đất
Trước khi sử dụng các bài thuốc về cây sài đất hãy tham khảo ý kiến từ bác sĩ để có những thông tin chính xác nhất. Không nên tự ý sử dụng sài đất với các loại thuốc bạn đang uống, điều đó có thể dẫn tới tình trạng tương tác với thuốc và gây ra những triệu chứng có hại tới sức khỏe. Đối với những người có làn da mẫn cảm thì nên thử đắp một chút sài đất lên trên cổ tay. Nếu sau 24h không có dấu hiệu dị ứng thì có thể dùng được.
Bài viết trên đã cung cấp một số thông tin về cây sài đất và một số bài thuốc chữa bệnh từ cây. Tuy nhiên tác dụng của các bài thuốc điều chế từ cây sài đất thuộc vào cơ thể của mỗi người. Bạn không nên sử dụng tùy ý mà nên hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
