Bệnh tiêu chảy phân mỡ nhạy cảm gluten

Gluten là gì?

Gluten là một loại protein trong lúa mì, lúa mạch… giúp tạo nên tính đàn hồi đặc trưng của bột (dẻo và sánh), có trong hầu hết các loại bánh mì, bột mì, bánh pizza, bánh quy, bánh ngọt và đồ ăn nhẹ và được sử dụng như một chất làm đặc trong súp, bánh kẹo, chế biến các loại thịt và hải sản, nước thịt, nước tương, chè, thực phẩm chức năng, thuốc.

Bệnh tiêu chảy phân mỡ nếu không được điều trị, đến giai đoạn muộn sẽ gây nhiều nguy cơ cho người bệnh như ung thư ruột, loãng xương, vô sinh…

Biểu hiện của tiêu chảy phân mỡ

Không dung nạp gluten gây phản ứng viêm tại ruột. Các vi nhung mao trong lòng ruột trở nên bị viêm và dẹt lại (teo nhung mao) làm giảm bề mặt hấp thu các chất dinh dưỡng từ thức ăn. Khi đó, cơ thể không thể hấp thu tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết từ thức ăn. Vì thiếu các chất dinh dưỡng nên những bệnh nhân mắc bệnh tiêu chảy phân mỡ không được chẩn đoán có thể có rất nhiều các biểu hiện dạ dày – ruột và có thể bị thiếu các chất dinh dưỡng.

Ở trẻ nhỏ, các biểu hiện của tiêu chảy phân mỡ xuất hiện lần đầu ngay sau khi cho trẻ ăn dặm bằng ngũ cốc, thường là khoảng từ 3 – 4 tháng tuổi. Các triệu chứng có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng và có thể bao gồm: đầy bụng, tiêu chảy, buồn nôn, mệt mỏi, táo bón, loét miệng, đau đầu, sụt cân, rụng tóc, các vấn đề về da, tầm vóc thấp, trầm cảm, vô sinh, sẩy thai nhiều lần và đau xương khớp. Phân lỏng tương đối đặc trưng với mùi hôi và trông như có dầu mỡ. Một số triệu chứng có thể lẫn với các biểu hiện của hội chứng ruột kích thích hoặc không dung nạp lúa mì trong khi các triệu chứng khác lại được cho là do stress hoặc quá trình lão hoá.

Nên làm gì khi nghi ngờ mắc bệnh tiêu chảy phân mỡ?

Khi có các biểu hiện trên, người bệnh nên nói với bác sĩ những triệu chứng và lo lắng của mình. Không nên loại gluten ra khỏi chế độ ăn lúc này vì các xét nghiệm sẽ cho kết quả không chính xác. Tiếp tục ăn uống như bình thường, nếu bạn đã loại gluten ra khỏi chế độ ăn thì phải ăn lại ít nhất trong vòng 6 tuần trước khi làm các xét nghiệm. Tiếp theo, cần làm xét nghiệm máu để kiểm tra kháng thể mô học sợi cơ và/hoặc kháng thể transglutaminase mô. Cuối cùng là sinh thiết tìm những bất thường.

Tiêu chảy phân mỡ có nguy hiểm không?

Rất may là các nguy cơ đối với sức khỏe liên quan đến bệnh tiêu chảy phân mỡ là rất ít khi loại gluten ra khỏi chế độ ăn. Tuy nhiên, nếu không được chẩn đoán, tới giai đoại muộn sẽ có nguy cơ cao bị ung thư ruột, loãng xương và vô sinh. Nguy cơ loãng xương tăng lên ở những người được chẩn đoán muộn do giảm hấp thu canxi, vì vậy, điều trị hiệu quả là cần thiết để tránh các biến chứng của loãng xương như gãy xương. Tăng nguy cơ mắc bệnh ác tính như u lympho ruột là nghiêm trọng nhất, tuy nhiên, nguy cơ sẽ giảm về bình thường nếu loại gluten ra khỏi chế độ ăn trong vòng 3 – 5 năm. Nguy cơ vô sinh và các biến chứng thai nghén tăng lên nhưng cũng sẽ giảm đi khi được chẩn đoán và loại gluten ra khỏi chế độ ăn.

Tiêu chảy phân mỡ thường liên quan đến bệnh nào?

Có mối liên quan giữa bệnh tiêu chảy phân mỡ và các bệnh tự miễn dịch khác, thường là đái tháo đường typ 1 (đái tháo đường phụ thuộc insulin) và giảm năng tuyến giáp. Hầu như các bệnh nhân viêm da dạng herpes đều có những mức độ khác nhau của bệnh tiêu chảy phân mỡ. Không dung nạp lactose là hiện tượng phổ biến hơn ở những người mắc bệnh tiêu chảy phân mỡ không được chẩn đoán hoặc mới được chẩn đoán. Nguyên nhân do ruột không thể phân hủy lactose trong khi đang bị tổn thương dẫn tới các triệu chứng như đầy bụng, khó chịu. Nếu bạn cảm thấy không dung nạp lactose thì nên đi khám vì khi loại lactose ra khỏi chế độ ăn sẽ ảnh hưởng đến lượng canxi.

Điều trị

Điều trị chỉ đơn giản là loại hoàn toàn gluten ra khỏi chế độ ăn. Chuyên gia dinh dưỡng sẽ giúp bạn từng bước thay đổi chế độ ăn. Khi được chẩn đoán tiêu chảy phân mỡ thì ruột đã bị tổn thương do sử dụng gluten nên sau khi chuyển sang chế độ ăn không có gluten thì phải mất khoảng 6 tháng đến 2 năm, ruột mới có thể lành lại; tuy nhiên, hầu hết mọi người đều cảm thấy tốt hơn sau vài tuần đầu tiên. Do chưa xác định được nguyên nhân gây bệnh nên phòng tiêu chảy phân mỡ chỉ là tránh các thực phẩm có nhiều gluten.

BS. Nguyễn Hải Yến