Quả chanh
Quả chanh
Chanh là một số loài thực vật cho quả nhỏ, thuộc chi Cam chanh (Citrus), khi chín có màu xanh hoặc vàng, thịt quả có vị chua. Quả chanh được sử dụng làm thực phẩm trên khắp thế giới - chủ yếu dùng nước ép của nó, thế nhưng phần cơm (các múi của chanh) và vỏ (zest) cũng được sử dụng, chủ yếu là trong nấu ăn và nướng bánh. Nước ép chanh chứa khoảng 5% (khoảng 0,3 mol / lít) axit citric, điều này giúp chanh có vị chua, và độ pH của chanh từ 2-3. Điều này làm cho nước ép chanh không đắt, có thể sử dụng thay axít cho các thí nghiệm khoa học trong giáo dục. Bởi vì có vị chua, nhiều thức uống và kẹo có mùi vị đã xuất hiện, bao gồm cả nước chanh.
Quả chanh mang nhiều lợi ích tốt cho sức khỏe, và là vị thuốc chữa bệnh.
Chanh là một trong những loại quả có múi rất phổ biến trên thế giới và được sử dụng với rất nhiều công dụng khác nhau như: làm tăng gia vị cho món ăn, giảm làm nước giải khát, làm đẹp da... Ở nước ta có khoảng 20 loài chanh: chanh giấy, chanh tứ thời, chanh núm, chanh miền Nam, chanh đào...
Dịch quả chanh pha với nước đường là thức uống giải khát rất thông dụng. Những lát chanh mỏng dùng đắp làm da dẻ phụ nữ thêm mịn màng, tươi tắn. Chanh còn là vị thuốc dân gian tuyệt vời, hầu hết các bộ phận của cây chanh đều có tác dụng trị bệnh.
Bộ phận dùng
Bộ phận dùng làm thuốc là rễ, vỏ, thân, lá, quả và hạt. Dùng tươi hay sấy khô
Thành phần hóa học
Về thành phần hóa học, quả chanh có 13-24% vỏ quả, 23-95% dịch chanh, 13-38% chất bã, 5 – 7% hạt, tùy từng loài và thời điểm thu hái. Dịch chanh chứa 6,56 – 7,84% acid hữu cơ toàn phần. Trong vỏ quả có tinh dầu, với tỷ trọng 0,857 – 0,862 ở 150C .
Tác dụng
Nước chanh, ngoài tác dụng dinh dưỡng, giải khát giải nhiệt còn có tác dụng an thai, kích thích tiết men tiêu hoá, làm tăng nhu động ruột; giúp xúc tiến các quá trình hấp thu, phòng và loại bỏ các sắc tố dưới da, phòng ngừa cặn lắng tạo sỏi hệ tiết niệu. Ngoài ra, acid citric còn có thể kết hợp với Ca++ thành hợp chất hoà tan làm chậm quá trình đông máu, thuận lợi dự phòng bệnh cao huyết áp và nhồi máu cơ tim. Các hợp chất flavonoid trong chanh có tác dụng kháng viêm. Ở Trung Quốc, chanh được coi là “mỹ dung thuỷ quả”,... Chanh có giá trị dinh dưỡng cao, nhưng thường qua chế biến, hạn chế dùng dạng tươi sống.
Theo Đông y, chanh có vị chua ngọt, tính bình; vào vị. Tác dụng sinh tân chỉ khát trừ thấp an thai. Dùng trong các trường hợp thử nhiệt phiền khát (cảm nắng, mất nước, khát nước, vật vã kích động); ăn kém, nhiễm độc thai nghén nôn ói, tăng huyết áp, bạch điến lang ben. Liều dùng cách dùng: ngày dung 50 - 100g, bằng cách vắt nước hoặc ướp đường; nấu ...
Bài thuốc từ quả chanh
Chữa nôn ọe
Quả chanh cắt thành miếng, thêm vài hạt muối, ngậm và nuốt nước.
Chữa ho khan, mất tiếng
Vỏ rễ chanh 15g, vỏ rễ dâu 15g, rễ bươm bướm 15g. Sắc nước uống
Chữa ho gà
Lá chanh 4g, lá táo 4g, rễ cỏ gà 4g, vỏ quýt 1g, vỏ quả trứng gà 1 vỏ. Sắc lấy nước uống
Chữa ho trẻ em
Hạt chanh 20 hạt, hoa đu đủ đực 15g, lá hẹ 15g, nước 20 ml. Giã nhỏ, thêm ít mật ong, hấp cơm, gạn nước uống 3 lần trong ngày.
Chữa ho viêm họng
Chanh tươi 02 quả (50g), củ cải trắng 100g, cà rốt 100g. Đem 03 loại nguyên liệu trên ép lấy nước hòa với 01 thìa cà phê mật ong rừng uống ngày 03 lần, uống liên tục 03 ngày .
Chữa bệnh mỡ máu
Chanh tươi 03 quả (50g) thái thành miếng; nấm hương 50g; mật ong rừng (50ml) và rượu trắng 1500ml. Các nguyên liệu trên ngâm chung trong vòng 1 tháng sau đó chắt nước uống mỗi lần 10ml, uống ngày 02 lần.
Chống nôn khi phụ nữ thai nghén
Sử dụng chanh tươi 10 quả (50g) gọt vỏ và bỏ hạt, thái thành lát mỏng cho vào nồi bằng gốm, đổ vào 100g đường trắng trộn đều ướp khoảng 4 giờ đem đun nhỏ lửa cho tới khi cạn nước, để nguội bỏ vào lọ thủy tinh dùng dần, khi bị nôn lấy 1-2 thìa cà phê để ăn sẽ hết nôn.
Làm đẹp da mặt
Quả chanh thái thành lát mỏng nguyên cả vỏ, xát lên da mặt để 2- 3 phút sau đó rửa sạch bằng nước lã có tác dụng dưỡng da, sạch tàn nhang.
Một số món ăn thuốc có chanh
Nước chanh giải khát
Chanh vắt lấy nước, thêm nước sôi nguội để uống, có thể thêm đường hay muối. Tác dụng chống nắng, chống nóng, giải khát.
Chanh ướp muối đường
Chanh tươi, bóc bỏ vỏ, bỏ hột, dầm nát, thêm chút muối hoặc đường tùy ý, ngậm ít một. Dùng tốt cho người bị lợm giọng, buồn nôn, nôn ói, nóng rát vùng thượng vị.
Chanh ướp muối
Chanh bóc vỏ, bỏ hột, ướp muối khoảng 12 tiếng. Ăn hay ngậm tùy ý. Dùng thích hợp cho người bị sốt nóng, viêm họng, viêm thanh phế quản, đờm đặc, ho khan, khản giọng.
Gà ướp chanh quay
Gà 1 con, chanh 1 quả, đường trắng 1 thìa, dầu vừng 1 thìa, muối ăn vừa đủ. Gà làm sạch, chặt miếng, chanh vắt lấy nước bỏ hạt, cùng đường, dầu và muối để ướp thịt gà trong 20 phút. Cho gà vào chảo, đun to lửa cho chín tái, sau đun nhỏ lửa cho chín nhừ. Món này rất tốt cho người bị ho khan do viêm khí phế quản; người ăn kém, đầy bụng, chậm tiêu.
Vịt hầm nước chanh
Thịt vịt 250g, dứa tươi cắt lát 150g, trứng gà 1 quả, nước cốt chanh 1 quả. Thịt vịt rửa sạch chặt miếng, ướp nước chanh, tẩm ít bột và trứng, cho lên chảo chiên nhỏ lửa cho chín phồng; sau đó cho gia vị, dầu vừng, xào lại, cho dứa vào, đun chín. Mòn này tốt cho người bị đau đầu hoa mắt chóng mặt, kích ứng, sốt nóng, khát nước, môi họng khô (âm hư dương cang huyễn vững phiền khát).
Kiêng kỵ
Người bị loét dạ dày tá tràng chưa ổn định, đa toan không dùng.
