Bài thuốc từ cây sen

30/07/2020 · Bài thuốc

Sen là loài cây nổi tiếng trong đời sống chúng ta, rất nhiều bộ phận của cây sen được sử dụng: Hoa sen dùng ướp trà, cắm hoa trang trí nhà, hạt sen, củ sen dùng làm nhiều món ngon...Không chỉ vậy, các bộ phận từ cây sen còn dùng làm thuốc chữa bệnh.

Nội dung

Cây sen
Bài thuốc chữa bệnh từ cây sen

Nội dung

Cây sen
Bài thuốc chữa bệnh từ cây sen

Cây sen

Tên dân gian: Còn gọi là liên, quỳ.

Tên khoa học:Nelumbo nuciera Gaertn.

Họ khoa học: Thuộc họ sen Nelumbonaceae.

Hạt sen (liên tử - Semen Nelumbinis)

Phần màu trắng bên trong vỏ cứng của quả, có bỏ chồi mần bên trong. Hạt sen có nhiều tinh bột (60%), đường (raffinoza), chất đạm (16%), chất béo (2%), một số khoáng chất (canxi: 0,089%, photpho: 0,285%), các alcaloid với tỷ lệ thấp (lotusine, demethyl coclaurine, liensinine, isoliensinine. Hạt sen là thực phẩm cao cấp dùng cho người già yếu, trẻ em hoặc dùng làm các món ăn quý có chất lượng cao: mứt, chè sen; là phụ liệu cho nhiều món ăn dân tộc: phồng tôm.... Theo y học cổ truyền, hạt sen có vị ngọt, tính bình, có tác dụng bổ tỳ dưỡng tâm, sáp trường, cố tinh. Dùng làm thuốc bổ, chữa tỳ hư sinh tiết tả (tiêu chảy), di mộng tinh, băng lậu, đới hạ, mất ngủ, thần kinh suy nhược. Ngày 10 - 30g dạng thuốc sắc hay thuốc bột.

Cây sen dùng làm thuốc chữa bệnh và là nguyên liệu chế biến nhiều món ăn ngon.

Tâm sen (liên tử tâm - Plumula Nelumbinis)

Chứa 5 alcaloid chính (liensinine, isoliensinine, nuciferine, lotusine, methylcorypaline), tỷ lệ 0,89% - 1,06%. Vị rất đắng, có tác dụng an thần nhẹ. Chữa sốt và khát nước, di mộng tinh, tim đập nhanh, tăng huyết áp, hồi hộp hoảng hốt, mất ngủ. Ngày dùng 1,5 - 3g.

Gương sen (liên phòng - Receplaculum Nelumbinis)

Đế hoa hình nón ngược, đã lấy hết quả. Gương sen có 4,9% chất đạm, 0,6% chất béo, 9% carbonhyđrat và lượng nhỏ vitamin C. Tác dụng tiêu ứ, cầm máu. Chữa các bệnh chảy máu: chảy máu tử cung, băng huyết, đại tiểu tiện ra máu, đau bụng dưới do ứ huyết. Trong các bài thuốc chữa băng huyết, rong huyết thường có liên phòng cùng các vị thuốc khác. Ngày dùng 10 - 15g.

Tua nhị sen (liên tu - Stamen Nelumbinis)

Chỉ nhị của hoa sen đã bỏ phần nhị (hạt gạo). Liên tu có nhiều tanin. Vị chát, tính ấm. Tác dụng sáp tinh, ích thận, thanh tâm, chỉ huyết. Dùng chữa băng huyết, thổ huyết, di mộng tinh, trĩ, bạch đới, tiểu dầm, tiểu nhiều; ngày 3 - 10g.

Hạt gạo: Hạt màu trắng ở trên tua nhị sen; đây là bao phấn, có hương thơm. Người ta thường chọn bông sen sắp nở, tách lấy hạt gạo để ướp chè. Chè móc câu loại ngon, ướp hương sen này, pha với nước sương hứng trên các lá sen vào sáng sớm là thú vui ẩm thực tao nhã của người xưa.

Lá sen (hà diệp - Folium Nelumbinis)

Có đến 15 alcaloid và chiếm 0,21 - 0,51%, chất chính là nuciferin (0,15%); ngoài ra còn có acid hữu cơ, tanin, vitamin C. Lá sen có vị đắng, tính bình, vào can tỳ vị. Tác dụng hạ huyết áp, an thần, thanh thử, lợi thấp, tán ứ, chỉ huyết. Lá sen dùng để gói cốm làm cho cốm giữ độ dẻo và có hương thơm mát đặc biệt khó quên.

Mầm ngó sen (ngẫu tiết - Nodus Nelumbinis)

Chứa tinh bột 8%, asparagin, arginin, trigonellin, tyrosinglucose; các vitamin: C, A, B, PP và một ít tanin. Vị ngọt chát, tính bình, vào kinh can tâm vị. Tác dụng thu liễm cầm máu, tráng dương, an thần.

Các alcaloid trong lá, tâm sen, hạt có tác dụng giải co thắt cơ trơn, hạ huyết áp, ức chế hệ thần kinh trung ương, an thần và chống viêm nhẹ.

Bài thuốc chữa bệnh từ cây sen

1. Chữa rong huyết

Gương sen (sao cháy tồn tính) 20g, kinh giới (sao đen) 20g, ngải cứu (sao đen) 12g, cỏ nhọ nồi (để tươi) 12g, rau má (để tươi) 20g, bách thảo sương 12g. Sắc uống làm 2 lần trong ngày.

Hoặc dùng bài: Gương sen đốt tồn tính, hoa phù dung, lượng bằng nhau, tán bột, trộn đều. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g với nước cơm.

2. Chữa đái tháo đường

Gương sen 500g, cỏ may 1.000g, thái nhỏ, sắc với nước thành cao lỏng (lấy 700 ml), thêm 300 ml rượu. Lắc đều được 1 lít thành phẩm. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 20-30ml.

3. Chữa tăng huyết áp

Gương sen, kinh giới tuệ, lượng bằng nhau, đốt tồn tính, tán bột, mỗi lần uống 8g với nước cơm hoặc nước cháo, ngày uống 3 lần.

Hoặc dùng 1 trong 2 bài thuốc sau: Gương sen 2 cái, buồng cau điếc 40g. Hai vị cắt nhỏ, phơi khô sắc với 400ml nước còn 50ml chia 2 lần, uống trong ngày;

Gương sen 2 cái, hương phụ 80g. Hai vị sao cháy tồn tính, tán nhỏ, ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g.

4. Chữa đại tiện ra máu

Gương sen 20g, cỏ seo gà 20g, cỏ bấc 8g, vỏ cây vải 20g, vỏ bưởi (bỏ cùi trắng) 15g, tinh tre 20g, mộc thông 8g, hồng hoa 20g. Các vị thuốc thái nhỏ, phơi khô, sắc với 400 ml nước, còn 50ml, thêm 15ml mật ong, uống vào lúc đói bụng.

5. Chữa ho ra máu

Ngó sen 20g, bách hợp 20g, cỏ nhọ nồi 10g, thái nhỏ, phơi khô, sắc uống 2 lần trong ngày.

Chữa nôn ra máu, kinh nguyệt không đều: Ngó sen 20g, củ gấu (rang cháy) 12g, tán bột mịn, trộn với mật ong hoàn viên bằng hạt đỗ đen. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 20 viên với nước ấm.

6. Chữa sốt xuất huyết

Ngó sen 30g, rau má 30g, mã đề 20g. Tất cả để tươi, sắc uống.

Chữa rong huyết: Ngó sen 12g, quy bản 24g, mẫu lệ 20g, sinh địa 16g, hoàng cầm 12g, a giao 12g, sơn chi tử 12g, địa du 12g, địa cốt bì 10g, cam thảo 4g. Sắc uống ngày 1 thang.

7. Chữa tiểu tiện ra máu

Ngó sen 12g, sinh địa 20g, hoạt thạch 16g, tiểu kế 12g, mộc thông 12g, bồ hoàng sao 12g, đạm trúc diệp 12g, sơn chi tử 12g chích cam thảo 6g, đương quy 6g. Sắc uống ngày 1 thang.

8. Chữa băng huyết

Ngó sen sao 8g, tam lăng 8g, nga truật 8g, huyết dụ 8g, bồ hoàng sao 8g, bách thảo sương 6g. Sắc uống.

9. Trị ho ra máu

Ngó sen 30g, bột tam thất 3g, trứng gà tươi 1 quả. Ngó sen thái mỏng, đánh đều cùng bột tam thất trứng gà, thêm 100ml nước hấp cách thủy cho chín, ăn nóng.