Bệnh xơ gan

Xơ gan là gì?

Xơ gan là một bệnh gan mạn tính được đặc trưng bởi sự thay thế mô gan bằng mô xơ, sẹo và sự thành lập các nốt tân sinh dẫn đến mất chức năng gan. Các nguyên nhân thường gây ra xơ gan bao gồm nghiện rượu, viêm gan siêu vi B và C, và bệnh gan nhiễm mỡ.

Xơ gan được định nghĩa về giải phẩu học là sự hình thành nodule và fibrosis lan toả. Tiếp theo sau đó là hoại tử tế bào gan, mặc dù nguyên nhân thì có rất nhiều nhưng hậu quả thì giốnh nhau.

Fibrosis không đồng nghĩa với Xơ gan:

- Fibrosis có thể xảy ra trong suy tim, trong tắc ngẽn ống mật và fibrosis gan bẩm sinh hoặc trongvùng gian thuỳ trong bệnh gan nhiễm hạt – mà không hề có xơ gan thật sự!

- Sự hình thành nodule không kèm fibrosis gặp trong bệnh chuyển đổi từng phần sang thể nodule, cũng không phải là xơ gan

- Có sự liên quan giữa viêm gan mãn và xơ gan

I. Nguyên nhân gây bệnh xơ gan

Nguyên nhân thường gặp:

- Nghiện rượu

- Không rõ nguyên nhân

- Viêm gan mạn tính (B và C)

Nguyên nhân không thường gặp:

- Xơ đường mật bẩm sinh.

- Tắc đường mật mạn tính (xơ gan mật)

- Bệnh xơnang (cystic fibrosis)

Những bệnh hiếm gặp:

- Haemochromatosis. Bệnh Wilson. Bệnh giảm alpha- 1 antitrypsin. Galactosaemia. Glycogennosis typ IV. Tyrosiaemia

Quá trình phát triển bệnh

Quá trình phát triển xơ gan gồm:

- Tổn thương tế bào gan (thoái hoá, hoại tử)

- Tăng sinh xơ lan toả

- Tái tạo tế bào gan từng ổ

Hậu quả:

- Đảo lộn cấu trúc

- Giảm hoặc mất chức năng gan

Một loạt các bệnh và vấn đề có thể gây hại cho gan và dẫn đến xơ gan, bao gồm:

• Nghiện rượu mãn tính.
• Viêm gan B.
• Viêm gan C.
• Xơ nang.
• Hủy diệt của các ống dẫn mật (xơ gan tiểu đường mật).
• Chất béo tích tụ trong gan.
• Ống dẫn mật sẹo và cứng.
• Không có khả năng để xử lý các loại đường trong sữa.
• Sắt tích tụ trong cơ thể.
• Bệnh gan gây ra bởi hệ thống miễn dịch của cơ thể (viêm gan tự miễn dịch).
• Ký sinh trùng phổ biến ở các nước đang phát triển.
• Kém hình thành ống dẫn mật ở trẻ.
• Vấn đề lưu trữ và giải phóng năng lượng tế bào (bệnh lưu trữ glycogen).
• Quá nhiều đồng tích lũy trong gan (Wilson).

II. Triệu chứng của bệnh xơ gan

Thời kỳ đầu, xơ gan thường không có triệu chứng, về sau tùy thuộc từng mức độ có các biểu hiện của hội chứng suy tế bào gan, hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa, bệnh nhân mệt mỏi, kém ăn, vàng da, da sạm, dễ chảy máu cam, chảy máu chân răng, phù, cổ trướng, suy giảm chức năng tình dục..., nặng hơn có những triệu chứng của biến chứng như nôn ra máu và đi ngoài phân đen do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, hôn mê gan, suy thận, các biểu hiện nhiễm khuẩn hoặc do xơ gan ung thư hóa...

- Giai đoạn bắt dầu: Chức năng gan còn bù trừ, triệu chứng lâm sàng thường không rõ hoặc rất nhẹ, chủyếu triệu chứng rối loạn tiêu hóa nhưăn không biết ngon, tiêu lỏng, người bệnh cảm thấy mệt mỏi, đau nhẹ, hơi tức vùng bụïng trên bên phải hoặc đầy bụng, nôn hoặc buồn nôn. Khám gan hơi to (có thểkhông to), có bệnh nhân lách to. Chức năng gan bình thường hoặc hơi suy giảm, có thểkhám kỹphát hiện điểm ứhuyết, mạch sao mà xác định bệnh.

- Giai đoạn toàn phát: Chức năng gan suy giảm rõ. Lâm sàng biểu hiện triệu chứng rối loạn tiêu hóa tăng, mạn sườn bên phải đau rõ, sụt cân, da xạm, có bệnh nhân vàng da, vàng mắt, điểm ứ huyết, mạch sao ở mặt, ngực, tay, vai, cổ... hoặc có hiện tượng giãn mao mạch, bàn tay, đầu ngón tay đỏ mập lên, chân răng, mũi, trĩ, xuất huyết, tiêu có máu, phụ nữ kinh nguyệt nhiều kéo dài, hoặc có triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, tim hồi hộp, ít ngủ, chân tay tê dại, ngứa, tiểu ít, hoặc tiểu khó, cổ chân phù, bụng có nước nhẹ. Khám gan thấy có thể eo nhỏ hoặc to dưới bờ sườn, bờ sắc cứng.

- Giai doạn cuối: Triệu chứng tăng áp lực tĩnh mạch rõ: cổ trướng, da bụng bóng, tuần hoàn bàng hệ, tiểu rất ít hoặc vô niệu, khó thở, người gầy, sắc mặt xạm tối, da mặt vàng đậm, bệnh nặng có xuất huyết tiêu hóa, tinh thần lờ đờ, buồn ngủ hoặc hưng phấn, hốt hoảng, hôn mê gan...

Xơ gan thường không có dấu hiệu hoặc triệu chứng cho đến khi tổn thương gan rộng. Khi các dấu hiệu và triệu chứng xảy ra, có thể bao gồm:

• Mệt mỏi.
• Chảy máu một cách dễ dàng.
• Dễ bầm tím.
• Dịch tích tụ ở bụng.
• Ăn mất ngon.
• Buồn nôn.
• Sưng phù ở chân.
• Giảm trọng lượng.

Hẹn gặp bác sĩ nếu có bất cứ dấu hiệu hoặc triệu chứng lo lắng.

Tiên lượng xơ gan:

Những điễm có ích khi tiên lượng:

- Nguyên nhân: Xơ gan do rượu thường đáp ứng tốt hơn xơ gan không biết nguyên nhân

- Nếu xơ gan mất bù theo sau một xuât huyết, nhiễm trùng hay nghiện ruợu thì tiên lượng tôt hơn là xảy ra đột ngột vì các yêu tố thúc đẩy trên có thể điều chỉnh được.

- Đáp ứng điều trị: Nếu bn không đáp ứng với điều trị khi nhập viện 1 tháng xem như tiên lượng kém

- Vàng da kéo dài là dấu hiệu nặng

- Biến chứng thần kinh: Tiên lượng tốt hay xấu tùy thuộc cách xuất hiện các dấu thần kinh, liên quan đến suy tế bào gan thì tiên lượng xấu

- Cổ chướng nặng( cần dùng nhiều lợi tiểu) tiên lượng nặng.

- Gan: Gan lớn tiên lượng tốt hơn gan nhỏ

- Xuất huyết từ dãn Tm thực quản: Tiên lượng xấu

- Albumin máu <2.5g/l: Tiên lượng xấu. Men gan và globulin không có giá trị tiên lượng.

- Biễu hiện thời gian Prothrombin kéo dài duy trì lâu trên lâm sàng: tiên lượng kém!

- Giảm HA kéo dài: Tiên lượng xấu!

- Thay đổi mô học tế bào gan: Theo dõi để đánh giá mức độ hoại tử và viêm tế bào gan.

Tiên lượng được quyêt định bởi mức độ của suy tế bào gan. Vàng da, vết bầm tự nhiên, và cổ chướng không đáp ứng điều trị là những dấu hiệu nặng.

III. Các biến chứng của bệnh xơ gan

Thường xuyên gặp nhiễm trùng. Nếu có xơ gan, cơ thể có thể gặp khó khăn chống lại các bệnh nhiễm trùng.

Suy dinh dưỡng. Xơ gan có thể làm cho quá trình hấp thu các chất dinh dưỡng cho cơ thể khó khăn hơn. Điều này có thể dẫn đến suy yếu và mất trọng lượng.

Chất độc trong máu cao (bệnh não gan). Gan bị hư hỏng do xơ gan không thể loại bỏ chất độc ra khỏi máu như gan lành mạnh có thể. Độc tố trong máu có thể gây nhầm lẫn và khó tập trung. Với thời gian, bệnh não gan có thể tiến triển đến thờ ơ, lãnh đạm hoặc hôn mê.

Tăng áp lực trong tĩnh mạch chính đưa máu đến gan. Mô sẹo có thể làm khó cho máu chảy tự do qua gan. Điều này làm tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa, máu được chuyển đến các tĩnh mạch nhỏ hơn gần gan. Những tĩnh mạch có thể trở nên bị áp lực và có thể bùng nổ, gây ra chảy máu nghiêm trọng. Xây dựng áp lực trong tĩnh mạch của thực quản được gọi là giãn tĩnh mạch thực quản. Trong dạ dày này được gọi là giãn tĩnh mạch dạ dày.

Tăng nguy cơ ung thư gan. Xơ gan có thể làm tăng nguy cơ ung thư gan. Vì lý do này, bác sĩ có thể khuyên nên kiểm tra thường xuyên bằng siêu âm gan để tìm những bất thường.

Kiểm tra và chẩn đoán

Các xét nghiệm và thủ tục được sử dụng để chẩn đoán bệnh xơ gan bao gồm:

• Xét nghiệm máu chẳng hạn như một số thành phần máu, xét nghiệm bilirubin và các xét nghiệm cụ thể để xác định nguyên nhân gây ra bệnh xơ gan.
• Hình ảnh vi tính chẳng hạn như chụp cắt lớp (CT), siêu âm và hình ảnh cộng hưởng từ (MRI).
• Kiểm tra mẫu mô gan (sinh thiết gan), thường được thực hiện bằng cách sử dụng một kim dẫn bởi hình ảnh siêu âm.

IV. Cách điều trị bệnh xơ gan

Điều trị xơ gan còn bù tốt chủ yếu nhằm vào phát hiện sớm các biểu hiện suy tế bào gan. Chế độ ăn cân bằng và tránh rượu là chủ yếu.

- Một chế độ ăn gồm 1g Protein/1kg cân nặng là đủ trừ phi bệnh nhân có suy dinh dưỡng nặng!

- Thêm Methionin hoặc các chất bảo vệ gan vào điều trị là không cần thiết.

- Hạn chế Na , dùng lợi tiểu

- Dùng lactulose , không để bón

- Ngừa xuất huyết tiêu hóa:propranolol ...vv

Thuốc chống xơ:

- colchicine

- Corticoids dùng trong viêm gan tự miễn

- Một số thuốc khác đang nghiên cứu: HOE 077

Phẫu thuật: Tất cả các phẫu thuật ở bệnh nhân xơ gan đều có nguy cơ cao và tỉ lệ tử vong cao! Tham khảo phân độ Child’s:

- Tử vong 10% ở đô A

- 31% - độ B

- 76% - độ C

Tốt nhất nên kiểm soát theo dõi và điều trị nguyên nhân đưa đến xơ gan.

Cần ăn uống thế nào khi đã mắc bệnh?

- Rượu bia nên tránh tuyệt đối.

- Hạn chế thức ăn chế biến sẵn, đóng hộp, hàng quán vì chứa nhiều muối và mì chính (chứa nhiều natri).

- Cân đối thành phần dinh dưỡng như chất đạm, chất đường, chất béo.

- Bổ sung nhiều rau xanh và hoa quả cung cấp cấp vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể và hoạt động của gan.

- Uống nhiều nước.

- Tránh ăn mỡ động vật, thay bằng dầu thực vật.

Làm thế nào để phòng tránh xơ gan?

Để phòng tránh căn bệnh này, hạn chế bia rượu, tiêm phòng các loại virus viêm gan B, C, D là những biện pháp tối thiểu. Khi đã bị viêm gan, bệnh nhân cần kiểm tra định kỳ để phát hiện và điều trị sớm.

Còn khi đã được chẩn đoán xơ gan, cần kiểm soát, theo dõi và điều trị nguyên nhân dẫn tới xơ gan.

V. Phong cách sống và biện pháp khắc phục

Nếu có xơ gan, biện pháp phòng ngừa để hạn chế tổn thương gan thêm. Ví dụ:

Không uống rượu. Cho dù là xơ gan do uống rượu mãn tính hoặc bệnh khác, tránh uống rượu. Uống rượu có thể gây tổn thương gan thêm.

Ăn chế độ ăn natri thấp. Dư thừa muối có thể gây ra giữ lại dịch cơ thể, ở bụng và chân. Sử dụng thảo dược làm gia vị thực phẩm thay vì muối. Chuẩn bị thức ăn ít natri.

Chọn chế độ ăn uống khỏe mạnh đầy đủ các loại trái cây và rau quả. Những người bị xơ gan có thể trải nghiệm suy dinh dưỡng. Chống lại điều này với chế độ ăn uống lành mạnh dựa trên cây trồng, bao gồm nhiều loại trái cây và rau. Chọn protein không dính mỡ như các loại đậu, gia cầm hoặc cá. Tránh hải sản tươi sống.

Tránh nhiễm trùng. Xơ gan làm cho chống lại nhiễm trùng khó hơn. Tự bảo vệ mình bằng cách tránh những người bị bệnh và rửa tay thường xuyên. Tiêm phòng viêm gan A và B, cúm và viêm phổi.

Sử dụng toa thuốc cẩn thận. Gan xơ làm cho loại bỏ thuốc từ hệ thống cơ thể khó hơn. Vì lý do này, hãy hỏi bác sĩ trước khi dùng bất cứ loại thuốc nào, bao gồm cả thuốc không cần toa. Nói chung, tránh aspirin và các thuốc chống viêm không steroid khác, ví dụ như ibuprofen và naproxen. Nếu có tổn thương gan, bác sĩ có thể khuyên nên dùng acetaminophen để giảm đau.

Thay thế thuốc

Không có phương pháp điều trị thay thế thuốc đã được chứng minh để điều trị bệnh xơ gan. Nhiều phương pháp điều trị thay thế được thúc đẩy như là làm sạch gan hoặc chữa trị, nhưng không có bằng chứng để hỗ trợ này. Nói chuyện với bác sĩ nếu quan tâm đến thuốc thay thế để cố gắng giúp đối phó với xơ gan.

Một số phương pháp trị liệu thay thế đã có một số thử nghiệm giới hạn ở những người bị bệnh gan. Trong khi không cho thấy bất kỳ bằng chứng rõ ràng rằng nó có thể giúp những người bị bệnh gan, các phương pháp điều trị là tương đối an toàn khi thảo luận với bác sĩ và sử dụng theo chỉ dẫn. Ví dụ bao gồm:

• Nhựa cây kế.

Cùng các phương pháp điều trị thay thế chưa được thử nghiệm ở những người bị xơ gan, có thể hữu ích dựa trên việc sử dụng chúng ở những người bị các bệnh khác, chẳng hạn như:

• Thiền.
• Yoga.

Phương pháp điều trị không an toàn. Một số thảo dược bồi dưỡng đã được tìm thấy gây tổn thương gan, bao gồm:

• Black cohosh.
• Chapparal.
• Comfrey.
• Kava.
• Cây tầm gởi.
• Cây trồng làm thuốc.
• Một số dược thảo Trung Quốc, chẳng hạn như ma hoàng.
• Cây nư lang hoa.

Phòng chống

Giảm nguy cơ xơ gan bằng cách chăm sóc gan. Ví dụ:

Uống rượu điều độ. Nếu là một người đàn ông, uống không quá hai ly một ngày. Nếu là một người phụ nữ hoặc bất cứ ai 65 tuổi trở lên, uống không quá một ly một ngày.

Ăn uống lành mạnh. Chọn một chế độ ăn uống thực vật đầy đủ các loại trái cây và rau quả. Chọn toàn bộ ngũ cốc và các nguồn nạc protein. Giảm lượng mỡ và các loại thực phẩm ăn chiên.

Duy trì trọng lượng khỏe mạnh. Một lượng chất béo dư thừa của cơ thể có thể tổn thương gan. Giảm cân nếu bị béo phì hoặc thừa cân.

Sử dụng hóa chất ít và cẩn thận. Theo các hướng dẫn về hóa chất gia dụng, chẳng hạn như làm sạch vật tư, thuốc xịt côn trùng. Nếu làm việc xung quanh hóa chất, hãy làm theo tất cả các biện pháp phòng ngừa an toàn.

Giảm nguy cơ viêm gan. Dùng chung kim chích và có quan hệ tình dục không được bảo vệ có thể làm tăng nguy cơ viêm gan B và C. Bảo vệ bản thân bằng cách kiêng quan hệ tình dục hoặc sử dụng bao cao su nếu quan hệ tình dục. Hãy hỏi bác sĩ nên được chủng ngừa viêm gan B.

Nếu lo ngại về nguy cơ xơ gan, hãy nói chuyện với bác sĩ về cách có thể giảm nguy cơ.