Bệnh tiêu chảy do khuẩn E. coli

Bệnh tiêu chảy E. coli là gì?

Vi khuẩn Escherichia coli (E. coli) sống trong ruột của người và động vật. Hầu hết các giống của E. coli vô hại hoặc gây tiêu chảy tương đối ngắn, ví dụ như xảy ra trong khách du lịch đến các nước đang phát triển.

Nhưng một vài chủng đặc biệt khó chịu, chẳng hạn như E. coli O157: H7 có thể gây ra nghiêm trọng, tiêu chảy ra máu và đau bụng, tiếp theo là thiệt hại nghiêm trọng hệ thống cơ quan như suy thận. Có thể tiếp xúc với E. coli từ nước bị ô nhiễm hoặc thực phẩm, đặc biệt là rau sống và thịt bò nấu chưa chín.

Người lớn khỏe mạnh thường hồi phục sau nhiễm E. coli O157: H7 trong vòng một tuần, nhưng trẻ nhỏ và người lớn tuổi có thể phát triển một hình thức đe dọa tính mạng của suy thận gọi là hội chứng tan huyết urê huyết (HUS).

I. Triệu chứng của bệnh tiêu chảy E. coli

Các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm trùng E. coli O157: H7 thường bắt đầu ba hoặc bốn ngày sau khi tiếp xúc với vi khuẩn, mặc dù có thể bị bệnh ngay sau một ngày sau đó đến hơn một tuần. Các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm:

• Tiêu chảy, có thể từ nhẹ đến nặng và phân chảy nước và máu.
• Bụng đau quặn.
• Buồn nôn và nôn ở một số người.

Liên hệ với bác sĩ nếu:

• Bị bệnh sau khi ăn sản phẩm tươi hoặc thịt bò nấu chưa chín.
• Tiêu chảy liên tục hoặc nghiêm trọng.
• Tiêu chảy đẫm máu.

Bác sĩ có thể thử nghiệm một mẫu phân vi khuẩn E. coli.

II. Nguyên nhân gây bệnh tiêu chảy E. coli

Trong số các chủng E. coli, chỉ có một vài gây ra tiêu chảy. Một nhóm E. coli, trong đó bao gồm O157: H7 sản xuất ra một loại độc tố mạnh gây tổn thương niêm mạc ruột non, có thể gây tiêu chảy ra máu.

Phát triển nhiễm trùng E. coli khi do vô tình ăn vi khuẩn. Các nguồn tiềm năng tiếp xúc bao gồm ô nhiễm thực phẩm hoặc nước và liên hệ từ người đến người.

Ô nhiễm thực phẩm

Thịt bò xay. Khi gia súc được giết mổ và chế biến, khuẩn E. coli vi trong ruột có thể có trên thịt. Thịt bò và thịt kết hợp từ nhiều động vật khác nhau làm tăng nguy cơ ô nhiễm. Thịt bò xay nhiễm thường có các vi khuẩn lây lan trên toàn hỗn hợp, không chỉ trên bề mặt (chẳng hạn như trên một miếng thịt bò), nấu ăn chín có nhiều khả năng tiêu diệt vi khuẩn.

Sữa chưa được tiệt trùng. Vi khuẩn E. coli vào bầu vú của con bò hoặc trên thiết bị vắt sữa có thể vào được sữa tươi.

Sản phẩm tươi. Nước thải từ chăn nuôi trang trại có thể làm ô nhiễm các sản phẩm tươi được trồng. Các loại rau như rau bina và rau diếp đặc biệt dễ bị loại ô nhiễm này.

Nước bị ô nhiễm

Phân người và động vật có thể gây ô nhiễm mặt đất và mặt nước, bao gồm cả dòng suối, sông, hồ và nước dùng để tưới cho cây trồng. Uống hoặc vô tình nuốt nước không qua xử lý từ các hồ, suối có thể gây nhiễm E. coli.

Mặc dù hệ thống nước công cộng sử dụng clo, ánh sáng tử ngoại hoặc ozon để diệt E. coli, một số dịch có liên quan đến nguồn nước bị ô nhiễm thành phố. Giếng tư nhân là một nguyên nhân lớn hơn cho mối quan tâm. Một số người đã bị nhiễm bệnh sau khi bơi trong hồ bơi - hồ bị ô nhiễm phân.

Vệ sinh cá nhân

Vi khuẩn E. coli có thể dễ dàng lây từ người sang người, đặc biệt là khi người lớn bị nhiễm và trẻ em không rửa tay đúng cách.

Nhân viên nhà hàng không rửa tay sau khi đi vệ sinh có thể truyền vi khuẩn E. coli đến thực phẩm. Dịch cũng đã xảy ra ở trẻ em đến thăm vườn thú.

III. Chuẩn đoán bệnh tiêu chảy E. coli

a) Lâm sàng:

Biểu hiện đa dạng tùy thuộc vào căn nguyên gây bệnh.

- Nôn và buồn nôn.

- Tiêu chảy nhiều lần, tính chất phân phụ thuộc vào căn nguyên gây bệnh:

+ Tiêu chảy do độc tố vi khuẩn: Phân có nhiều nước, không có bạch cầu hoặc hồng cầu trong phân.

+ Tiêu chảy do vi khuẩn xâm nhập: Phân thường có nhầy, đôi khi có máu.

- Biểu hiện toàn thân:

+ Có thể sốt hoặc không sốt.

+ Tình trạng nhiễm độc: Mệt mỏi, nhức đầu, có thể có hạ huyết áp.

+ Tình trạng mất nước.

b) Lâm sàng một số căn nguyên thường gặp:

- Tiêu chảy do lỵ trực khuẩn (hội chứng lỵ): Sốt cao, đau bụng quặn từng cơn, mót rặn, đi ngoài phân lỏng lẫn nhầy máu.

- Tiêu chảy do tả: Khởi phát rất nhanh trong vòng 24 giờ, tiêu chảy dữ dội và liên tục 20-50 lần/ngày, phân toàn nước như nước vo gạo, không sốt, không mót rặn, không đau quặn bụng.

- Tiêu chảy do độc tố tụ cầu: Thời gian ủ bệnh ngắn 1-6 giờ, buồn nôn, nôn, tiêu chảy nhiều nước nhưng không sốt.

- Tiêu chảy do E. coli:

+ Tiêu chảy do E. coli sinh độc tố ruột (ETEC): đi ngoài phân lỏng không nhầy máu, không sốt. Bệnh thường tự khỏi.

+ Tiêu chảy do E. coli (EIEC, EPEC, EHEC): sốt, đau quặn bụng, mót rặn, phân lỏng có thể lẫn nhầy máu (hội chứng lỵ).

- Tiêu chảy do Salmonella: Tiêu chảy, sốt cao, nôn và đau bụng.

c) Xét nghiệm:

- Công thức máu: Số lượng bạch cầu tăng hay giảm tùy căn nguyên.

- Xét nghiệm sinh hoá máu: Đánh giá rối loạn điện giải, suy thận kèm theo.

- Xét nghiệm phân:

+ Soi phân: Tìm xem có hồng cầu, bạch cầu, các đơn bào ký sinh, nấm, trứng ký sinh trùng...

+ Cấy phân tìm vi khuẩn gây bệnh.

IV. Yếu tố nguy cơ của bệnh tiêu chảy E. coli

E. coli có thể ảnh hưởng đến bất cứ người nào tiếp xúc với các vi khuẩn. Nhưng một số người có nhiều khả năng phát triển hơn những người khác. các yếu tố rủi ro bao gồm:

Tuổi. Trẻ em và người lớn tuổi có nguy cơ cao của bệnh gây ra bởi E. coli và các biến chứng nghiêm trọng hơn từ nhiễm trùng.

Suy yếu hệ thống miễn dịch. Những người đã suy yếu hệ thống miễn dịch do AIDS hoặc các loại thuốc để điều trị ung thư hoặc để ngăn chặn sự đào thải cấy ghép nội tạng, có nhiều khả năng mắc bệnh khi ăn phải vi khuẩn E. coli.

Ăn một số loại thực phẩm. Rủi ro thực phẩm bao gồm hamburger nấu chưa chín, sữa chưa được tiệt trùng, nước táo hoặc rượu táo và pho mát mềm làm từ sữa tươi.

Phẫu thuật dạ dày. Những người đã phẫu thuật để giảm kích thước của dạ dày có nhiều khả năng phát triển các triệu chứng từ E. coli, có thể bởi vì có ít acid dạ dày để tiêu diệt vi khuẩn.

V. Biến chứng của bệnh tiêu chảy E. coli

Hầu hết người lớn khỏe mạnh phục hồi từ bệnh E. coli trong vòng một tuần. Nhưng một số người, đặc biệt là trẻ em và người lớn tuổi có thể phát triển một hình thức đe dọa tính mạng của suy thận gọi là hội chứng tan huyết urê huyết (HUS).

VI. Cách phòng ngừa và điều trị bệnh tiêu chảy E. coli

Đối với các bệnh gây ra do E. coli O157: H7, không có phương pháp điều trị hiện nay có thể chữa trị các nhiễm trùng, làm giảm triệu chứng hoặc ngăn chặn các biến chứng. Đối với hầu hết mọi người, tùy chọn tốt nhất là nghỉ ngơi và uống nhiều nước để giúp đỡ với tình trạng mất nước và mệt mỏi. Tránh dùng một thuốc chống tiêu chảy, điều này làm chậm hệ thống tiêu hóa, ngăn chặn cơ thể loại bỏ các độc tố.

Điều trị bệnh tiêu chảy E. coli

Nguyên tắc

- Điều trị kháng sinh tùy căn nguyên. Cần dự đoán căn nguyên và điều trị ngay. Điều chỉnh lại kháng sinh nếu cần sau khi có kết quả cấy phân.

- Đánh giá tình trạng mất nước và bồi phụ nước điện giải.

- Điều trị triệu chứng.

Sử dụng kháng sinh trong tiêu chảy nhiễm khuẩn do một số căn nguyên thường gặp

- Kháng sinh thường hiệu quả trong trường hợp tiêu chảy xâm nhập.

- Thường dùng kháng sinh đường uống. Kháng sinh đường truyền chỉ dùng trong trường hợp nặng có nhiễm khuẩn toàn thân.

- Liều dùng kháng sinh ở đây chủ yếu áp dụng cho người lớn. Đối với trẻ em, tham khảo thêm “Hướng dẫn xử trí tiêu chảy ở trẻ em” (Bộ Y tế 2009).

Tiêu chảy do E. coli (ETEC, EHEC), Campylobacter, Yersinia, Salmonella, Vibrio spp.

- Thuốc ưu tiên: kháng sinh nhóm quinolon (uống hoặc truyền) x 5 ngày (người >12 tuổi) :

+ Ciprofloxacin 0,5 g x 2 lần/ngày.

+ hoặc norfloxacin 0,4 g x 2 lần/ngày.

- Thuốc thay thế:

+ Ceftriaxon đường tĩnh mạch (TM) 50-100 mg/kg/ngày x 5 ngày.

+TMP-SMX 0,96g x 2 lần/ngày x 5 ngày.

+ Doxycyclin 100 mg x 2 lần/ngày x 5 ngày.

Tiêu chảy do Clostridium difficile

- Thuốc ưu tiên: Metronidazol 250 mg (uống) mỗi 6 giờ x 7-10 ngày.

- Thuốc thay thế: Vancomycin 250 mg (uống) mỗi 6 giờ x 7-10 ngày.

Tiêu chảy do Shigella (lỵ trực khuẩn)

- Thuốc ưu tiên: Quinolon (uống hoặc truyền TM) x 5 ngày (người >12

tuổi):

+ Ciprofloxacin 0,5 g x 2 lần/ngày.

+ Hoặc norfloxacin 0,4 g x 2 lần/ngày.

- Thuốc thay thế:

+ Ceftriaxon (TM) 50-100 mg/kg/ngày x 5 ngày.

+ Hoặc azithromycin (uống) 0,5 g/ngày x 3 ngày (ưu tiên cho phụ nữ có thai) hoặc azithromycin (uống) 10 mg/kg/ngày x 3 ngày (cho trẻ em <12 tuổi).

Tiêu chảy do thương hàn (Salmonella typhi, paratyphi)

- Thuốc ưu tiên: Quinolon (uống hoặc truyền) x 10-14 ngày (người lớn >12 tuổi):

+ Ciprofloxacin 0,5 g x 2 lần/ngày.

+ Hoặc norfloxacin 0,4 g x 2 lần/ngày.

- Thuốc thay thế: Ceftriaxon (TM) 50-100 mg/kg/lần x 1 lần/ngày x 10-14 ngày.

Tiêu chảy do vi khuẩn tả

Hiện nay vi khuẩn tả đã kháng lại các kháng sinh thông thường, thuốc được lựa chọn hiện nay là:

- Nhóm Quinolon (uống) x 3 ngày (người >12 tuổi):

+ Ciprofloxacin 0,5 g x 2 lần/ngày.

+ Hoặc norfloxacin 0,4 g x 2 lần/ngày.

- Hoặc azithromycin (uống) 0,5 g/ngày x 3 ngày (ưu tiên cho phụ nữ có thai) hoặc azithromycin (uống) 10 mg/kg/ngày x 3 ngày (cho trẻ em <12 tuổi)

- Thuốc thay thế:

+ Erythromycin 1g/ngày uống chia 4 lần/ngày (trẻ em 40 mg/kg/ngày), dùng trong 3 ngày.

+ Hoặc doxycyclin 300 mg liều duy nhất (dùng trong trường hợp vi khuẩn còn nhạy cảm).

Điều trị triệu chứng

Đánh giá và xử trí tình trạng mất nước

- Phải đánh giá ngay và kịp thời xử trí tình trạng mất nước khi người bệnhngười bệnh đến viện và song song với việc tìm căn nguyên gây bệnh.

+ Người bệnh mất nước độ I, uống được: bù dịch bằng đường uống, dùng dung dịch ORESOL.

+ Người bệnh mất nước từ độ II trở lên, không uống được: bù dịch bằng đường tĩnh mạch. Dung dịch được lựa chọn: Ringer Lactat hoặc Ringer Acetat. Ngoài ra: NaCl 0,9%, Glucose 5% với tỷ lệ 1:1.

Điều trị hỗ trợ

- Giảm co thắt: Spasmaverin.

- Làm săn niêm mạc ruột: dioctahedral smectit

- Không lạm dụng các thuốc cầm tiêu chảy như loperamid.

Phong cách sống và biện pháp khắc phục

Thực hiện theo các mẹo này để ngăn ngừa mất nước và giảm triệu chứng trong khi hồi phục:

Chất lỏng. Uống nhiều chất lỏng, bao gồm nước, nước sô-đa và nước canh, gelatin và nước trái cây. Tránh táo và nước ép quả lê, cà phê và rượu.

Thêm các loại thực phẩm dần dần. Khi bắt đầu cảm thấy tốt hơn, ăn vào ít chất xơ thực phẩm lần đầu tiên. Hãy thử bánh soda, bánh mì nướng, trứng hoặc cơm.

Tránh các loại thực phẩm nhất định. Sản phẩm sữa, thức ăn béo, chất xơ thực phẩm hoặc các loại thực phẩm rất cứng có thể làm triệu chứng nặng hơn.

Cách phòng chống bệnh tiêu chảy E. coli

Không có vắc xin, thuốc có thể bảo vệ khỏi bệnh E. coli, mặc dù các nhà nghiên cứu đang nghiên cứu vắc-xin tiềm năng. Để làm giảm cơ hội tiếp xúc với vi khuẩn E. coli, tránh các thực phẩm nguy hiểm và tránh lây nhiễm chéo.

Rủi ro từ thực phẩm

Tránh hamburger còn đỏ. Bánh mì kẹp thịt nên được thực hiện tốt. Thịt, đặc biệt là khi nướng có thể màu nâu trước khi nó được nấu chín hoàn toàn, do đó sử dụng một nhiệt kế thịt để đảm bảo rằng thịt được đun nóng với ít nhất 710C tại điểm dày nhất của nó. Nếu không có một nhiệt kế, nấu thịt cho đến khi không thấy màu hồng ở trung tâm.

Uống sữa tiệt trùng, nước trái cây và rượu táo. Bất kỳ nước trái cây đóng hộp hoặc đóng chai được giữ ở nhiệt độ phòng có thể được tiệt trùng, thậm chí nếu nhãn không nói như vậy.

Rửa nguyên liệu. Mặc dù rửa sẽ không nhất thiết loại bỏ tất cả E. coli, đặc biệt là rau lá xanh, trong đó cung cấp nhiều điểm cho các vi khuẩn bám vào, rửa cẩn thận có thể loại bỏ chất bẩn và làm giảm lượng vi khuẩn có thể bám vào.

Tránh lây nhiễm chéo

Rửa dụng cụ. Sử dụng nước xà phòng nóng trên dao, bàn, thớt trước và sau khi tiếp xúc với sản phẩm tươi sống hoặc thịt sống.

Giữ cho thực phẩm sống riêng biệt. Điều này bao gồm cách sử dụng riêng biệt thịt sống và thực phẩm như rau và trái cây. Không bao giờ đặt bánh mì kẹp thịt nấu chín trên đĩa mà đã dùng cho nguyên liệu sống.

Rửa tay. Rửa tay sau khi chuẩn bị hoặc ăn thức ăn, sử dụng phòng tắm hoặc thay tã. Hãy chắc chắn rằng trẻ em cũng rửa tay trước khi ăn, sau khi sử dụng phòng tắm và sau khi tiếp xúc với động vật.