Bệnh chảy nước mắt sống

Bệnh chảy nước mắt sống là gì?

Chảy nước mắt thường xuyên hay còn gọi chảy nước mắt sống y học gọi tắc lệ đạo (tắc đường lệ) là nhóm bệnh lý mà trong đó đường lưu thông bình thường của nước mắt bị hẹp lại, có khi là tắc hoàn toàn. Đường dẫn lưu nước mắt bình thường được bắt đầu từ điểm lệ - lệ quản - túi lệ - ngách lệ mũi.

Có thể kể ra các nhóm nguyên nhân chính: Bẩm sinh; dị tật; viêm nhiễm: Bệnh mắt hột; bệnh toàn thân: sarcoidose, lupus... Khối u; chấn thương; sỏi đường lệ.

Chảy nước mắt sống (Ảnh minh họa)

Những đối tượng có nguy cơ cao

- Trẻ đang bú (nhũ nhi) là đối tượng hay gặp nhất. Các cháu có những bất lợi về giải phẫu khiến cho bệnh dễ phát triển: tình trạng còn màng ở điểm lệ, ống dẫn lệ không được rỗng hóa sau khi trẻ ra đời, dị tật của đường lệ và các van trên đường lệ, viêm hay dị tật của mũi...

- Với người cao tuổi thì phần lớn là do teo niêm mạc ống dẫn lệ, gây xơ hóa và chít hẹp đường lệ dần dần, bệnh mắt hột và sỏi đường lệ cũng là nguyên nhân hay gặp. Bệnh lý toàn thân: sarcoidose, lupus... cũng gây ra tắc lệ đạo tuy hiếm gặp.

- Chấn thương, biến chứng của xạ trị hay một số phẫu thuật hàm mặt cũng là nguyên nhân gây tắc đường lệ.

I. Nguyên nhân gây chảy nước mắt sống

Lệ đạo là ống thoát nước mắt dẫn từ góc trong của mi mắt dưới đến khe mũi dưới, gồm lỗ lệ, lệ quản, túi lệ, ống lệ mũi (ống lệ tỵ). Nước mắt mới sinh ra, sau khi bôi trơn và làm sạch bề mặt nhãn cầu sẽ được dồn về góc trong mắt rồi được dẫn vào lệ đạo, xuống mũi. Vì vậy, ở những người khóc nhiều, nước mắt qua lệ đạo tăng lên, làm chảy cả ra mũi. Lệ đạo hay tắc nhất là đoạn ống lệ mũi. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi: từ trẻ sơ sinh đến người cao tuổi do bẩm sinh hay mắc phải, phụ nữ mắc bệnh nhiều hơn nam giới. Tắc lệ đạo bẩm sinh hay gặp ở trẻ ngay sau khi sinh ra (nhất là trẻ đẻ thiếu tháng), do quá trình hình thành lệ đạo trong bào thai chưa hoàn chỉnh nên ở đầu dưới của ống lệ mũi còn lại màng gây tắc. Thường trường hợp này có thể tự khỏi khi trẻ lớn lên. Tắc lệ đạo mắc phải gặp do các chấn thương vùng mắt, xoang; viêm nhiễm mạn tính ở mắt như bệnh mắt hột, viêm kết mạc... Tổ chức viêm có thể làm chít hẹp lệ đạo và gây tắc không hoàn toàn. Tuy nhiên, trên thực tế, hầu hết các trường hợp tắc lệ đạo mắc phải đều không rõ nguyên nhân.

II. Triệu chứng bệnh chảy nước mắt sống

Bình thường, nước mắt được dẫn xuống mũi, không chảy ra ngoài. Khi bị tắc lệ đạo, nước mắt không được dẫn xuống mũi nên sẽ trào ra ngoài từ góc trong của mắt, gây ra triệu chứng chảy nước mắt, mà dân gian thường gọi là chảy nước mắt sống. Nếu thời gian tắc kéo dài, nước mắt bị ứ đọng tại túi lệ có thể gây ra nhiễm khuẩn tại đường dẫn lệ. Túi lệ bị viêm, có nhầy mủ, nếu ấn vào vùng góc trong mắt thấy mủ đùn ra. Bệnh nhân có thể thấy đau nhức. Trẻ nhỏ mắc bệnh có thể có sốt, quấy khóc, hay dụi tay lên mắt.

Viêm tắc lệ đạo nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra các biến chứng gồm: tắc lệ đạo, nhất là tắc ở ống lệ mũi, gây ra viêm túi lệ mạn tính với biểu hiện là thường xuyên chảy nước mắt, kèm theo có chảy nhầy mủ; phù nề nhẹ vùng góc trong mắt; ấn vào vùng này có thể thấy nhầy mủ đùn ra ở khóe mắt. Không điều trị kịp thời có thể tiến triển thành viêm cấp tính, gây áp-xe tại túi lệ hoặc gây dò, thoát mủ ra ngoài da. Khi áp-xe túi lệ, bệnh nhân, nhất là trẻ em thường kêu đau nhức nhiều, vùng góc trong mắt sưng nề, tấy đỏ, ấn vào đau, có thể có sốt.

III. Cách điều trị chảy nước mắt sống

Căn cứ vào các triệu chứng của bệnh nói trên, khi phát hiện các triệu chứng tắc lệ đạo, người bệnh cần đến khám ở chuyên khoa mắt để được chẩn đoán và điều trị đúng. Điều trị cần dựa vào tổn thương bệnh mà người ta sử dụng các biện pháp điều trị thích hợp.

Đối với trường hợp tắc lệ đạo bẩm sinh, ngoài việc chẩn đoán đúng bệnh, các bác sĩ chuyên khoa còn phải xác định chính xác nguyên nhân chảy nước mắt để loại trừ các bệnh nguy hiểm khác ở mắt như glôcôm bẩm sinh, viêm nhiễm khác trong mắt. Phương pháp điều trị có thể dùng là day ấn vùng góc trong mắt, nơi có túi lệ, kết hợp với dùng kháng sinh nhỏ mắt và kháng sinh uống. Đa số các trường hợp viêm tắc lệ đạo sẽ được phục hồi thông hoàn toàn khi được điều trị bằng biện pháp này. Đến khi trẻ được 2 - 3 tháng tuổi, nếu vẫn không hết chảy nước mắt thì người ta có thể bơm rửa và thông lệ đạo, giúp cho nước mắt lưu thông xuống mũi. Về mặt thời gian, các nhà chuyên môn cho biết: trẻ được 4 - 6 tháng tuổi mới là thời gian để thông lệ đạo tốt nhất, vì để đến trên 1 tuổi thì kết quả thông lệ đạo sẽ rất thấp.

Những trường hợp bị tắc lệ đạo mắc phải: người ta thấy rằng chỉ dùng phương pháp bơm thông lệ đạo hầu như không có kết quả. Do đó, để phục hồi chức năng dẫn nước mắt, cần phải phẫu thuật để tạo nên đường dẫn nước mắt mới, từ mắt xuống mũi cho bệnh nhân. Đây là một phẫu thuật có thể điều trị dứt điểm triệu chứng chảy nước mắt, khỏi viêm nhiễm, mủ nhầy ở túi lệ. Tuy nhiên, đối với các ca bệnh không thể mổ tạo đường thông nước mắt thì phải mổ cắt túi lệ để loại trừ ổ viêm tại mắt, tránh các biến chứng gây áp-xe túi lệ, nhưng bệnh nhân sẽ bị chảy nước mắt suốt đời.

Điều trị nội khoa, ngoại trừ trên nhóm trẻ dưới 6 tháng tuổi, thường không đem lại thành công. Đa số các trường hợp phải can thiệp ngoại khoa. Đơn giản nhất là thông lệ đạo bằng que thông với gây tê hoặc gây mê. Phức tạp hơn là phẫu thuật mở thông túi lệ mũi với tỷ lệ thành công trên 80%. Gần đây nhất là phương pháp phẫu thuật mở thông túi lệ mũi có đặt ống silicon. Phẫu thuật cho tỷ lệ thành công trên 90%, tiến hành trong môi trường nhãn khoa hoặc kết hợp với phẫu thuật nội soi mũi. Ống silicon sẽ được rút ra qua đường mũi sau 2 - 4 tháng.

Lợi ích của phẫu thuật là tái lập lại lưu thông đường lệ, tránh được các biến chứng có thể gặp: viêm mủ túi lệ, rò đường lệ... khỏi bị ám ảnh bởi chuyện chảy nước mắt và thẩm mỹ. Bệnh nhân sẽ được yêu cầu tái khám sau 7 ngày và hẹn rút ống silicon (nếu đặt) sau 2 - 4 tháng.

Phẫu thuật tắc lệ đạo ít gây biến chứng chỉ vài phần trăm. Nước mắt vẫn chảy và cách cuối cùng là đặt một ống cứng xuyên suốt từ hồ lê xuống mũi (ống John).

IV. Lời khuyên của bác sĩ

Tắc lệ đạo ngoài nguyên nhân bẩm sinh còn có nguyên nhân mắc phải. Vì vậy, để phòng tránh các trường hợp tắc lệ đạo mắc phải, mọi người cần lưu ý tránh chấn thương cho mắt bằng các biện pháp như: đeo kính khi lao động trong môi trường dễ bị dị vật bắn vào mắt như đi ngoài đường, nhất là khi có gió to cát bụi nhiều, khi làm việc như tuốt lúa, cưa gỗ, mài kim loại... Đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông để phòng chấn thương vùng đầu và phòng chấn thương mắt. Khám mắt định kỳ để phát hiện và điều trị tích cực các bệnh viêm nhiễm mạn tính ở mắt như bệnh mắt hột, viêm kết mạc... Do có nhiều trường hợp tắc lệ đạo mắc phải không rõ nguyên nhân nên khi phát hiện triệu chứng viêm tắc lệ đạo, bệnh nhân cần đi khám ngay ở chuyên khoa mắt để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.